“Politico”-da dərc olunan son məlumatlara görə, 2024-cü ilin qışı yaxınlaşdıqca ABŞ-də müharibənin nəticəsi ilə bağlı qorxular güclənir. 

Bu müddətdə Ukraynanın mümkün məğlubiyyətindən getdikcə daha çox danışan ekspertlərin proqnozları həm Vaşinqtonda, həm də Londonda narahatlıq doğurur.

Ekspertlər deyirlər ki, bu qış Ukrayna üçün dönüş nöqtəsi ola bilər. Ölkə artıq enerji sektorunda ciddi pozulmalarla üzləşib və bu da öz növbəsində onun hərbi imkanlarına təsir edir. Əgər Ukrayna tərəfi enerji təchizatını stabilləşdirə bilməsə, bu, onun Rusiya ilə danışıqlarda mövqeyini xeyli zəiflədə və hərbi əməliyyatları davam etdirmək üçün lazımi resurslardan məhrum edə bilər.

ABŞ və Böyük Britaniyanın mövqeyi

Bu gərgin vəziyyət fonunda ABŞ və Böyük Britaniyanın qarşısında çətin bir vəzifə durur: münaqişənin daha da genişlənməsinə imkan vermədən Ukraynanı dəstəkləmək. “Politico” yazır ki, Vaşinqton və London Ukraynaya tədarük edilən silahların, xüsusən də uzaqmənzilli raketlərin istifadə şərtlərinə yenidən baxmağa məcbur olublar. Kiyevin yüksək dəstəyinə baxmayaraq, ABŞ münaqişədə birbaşa iştirakdan və Rusiya ilə qarşıdurmanın kəskinləşməsindən ehtiyat etməkdə davam edir.

ABŞ-nin NATO-dakı keçmiş xüsusi nümayəndəsi Kurt Volker vurğulayıb ki, Prezident Co Bayden Rusiya aerodromlarına hücum üçün Amerika raketlərindən istifadə etməyə icazə verməyək, çünki bu, gözlənilməz nəticələrə gətirib çıxara bilər. 

Bununla belə, Britaniyanın uzaqmənzilli “Storm Shadow” raketlərinin istifadəsinə qoyulan məhdudiyyətlərin aradan qaldırılması imkanları nəzərdən keçirilir ki, bu da Qərbin Ukrayna ilə hərbi qarşılıqlı fəaliyyətə yanaşmalarının dəyişdirilməsində mühüm addım ola bilər.

Hazırda Qərbdə fəal müzakirə olunan əsas məsələlərdən biri Ukraynanın Rusiya ərazisinə zərbələr endirmək üçün Qərb silahlarından istifadəsinə qoyulan qadağanın aradan qaldırılmasıdır. 

Bu məsələ 2024-cü il sentyabrın 13-də ABŞ Prezidenti Co Bayden və Böyük Britaniyanın Baş naziri Keir Starmer arasında keçirilən görüşdə müzakirə edilib. Ancaq görüşdən sonra heç bir rəsmi açıqlama verilmədiyi üçün mövzu əlavə spekulyasiyalara açıq qalır.

Qərbdə belə bir qərarın mümkün riskləri və faydaları ilə bağlı qızğın müzakirələr gedir. Bu, bir tərəfdən Ukraynanın döyüş meydanında mövqeyini gücləndirə, digər tərəfdən isə Qərb liderlərini əsas narahat edən münaqişənin daha da genişlənməsi təhlükəsi yarada bilər.

Ukrayna energetiklərinin gözləntiləri

Hərbi aspektlərlə yanaşı, qarşıdan gələn qış Ukraynanın enerji sistemi üçün həlledici sınaq olacaq. Ukraynanın enerji sektorunun rəsmiləri də qarşıdakı aylarla bağlı narahatlıqlarını ifadə edirlər. Onlar Rusiya tərəfinin hava hücumu taktikasını uyğunlaşdıracağını və kritik infrastrukturun daha da məhvinə gətirib çıxaracağını gözləyirlər. Bu da öz növbəsində Ukraynanın böyük ərazilərini işıqsız qoya bilər. Təbii ki, bu da ölkənin hərbi və mülki infrastrukturuna güclü zərbə olacaq.

Xarkov meri İqor Terekhov artıq xəbərdarlıq edib ki, qış bir milyondan çox insanın yaşadığı şəhərin sakinləri üçün xüsusilə çətin keçəcək. Enerji çatışmazlığı və dağılmış infrastruktur şəraitində belə şəraitdə sağ qalmaq təkcə Xarkov üçün deyil, bütün Ukrayna üçün ciddi sınaq olacaq.

Əgər Ukrayna enerji şəbəkəsini bərpa edə bilməsə və infrastrukturunu itirməkdə davam edərsə, ciddi iqtisadi və hərbi zəifliklə üzləşmək riski daşıyır. Bu da öz növbəsində onun Rusiya ilə qarşıdurmada uğur qazanmaq şansını xeyli azalda bilər.

Bu təhdidlər fonunda Qərb dilemma ilə üzləşib: Rusiya ilə münaqişəyə birbaşa müdaxilə etmədən Ukraynanı dəstəkləməyə davam etmək necə. Uzaqmənzilli silahların istifadəsinə qoyulan məhdudiyyətlərin mümkün ləğvi münaqişənin dinamikasını dəyişə biləcək mübahisəli məsələ olaraq qalır.

“Nə Rusiya raket hücumlarına məruz qalacaq, nə də  Moskva...”

Rusiyalı politoloq, Cənubi Qafqaz üzrə ekspert, “PolitRus” ekspert və analitik şəbəkəsinin rəhbəri Vitali Arkov “Cebheinfo.az”-a açıqlamasında bildirib ki,  əvvəllər Ankara vasitəsilə Kiyev rejimi Moskvaya enerji və atom elektrik stansiyalarının infrastrukturu, Qara dənizdə Ukrayna bayrağı altında kommersiya mülki donanması obyektlərinə zərbə endirməmək və bununla da mülki əhalinin, o cümlədən, qış mövsümünə hazırlaşmaq  haqqında istəyini çatdırmışdı. 

Onun sözlərinə görə, Rusiya Prezidenti Vladimir Putin türkiyəli həmkarı Rəcəb Tayyib Ərdoğanın bu vasitəçilik təşəbbüsü ilə razılaşıb, lakin tezliklə Ukrayna Silahlı Qüvvələri Rusiyanın Kursk vilayəti ərazisini işğal edərək Zaporojye atom elektrik stansiyasına hücumu davam etdirərkən Kursk AES-ə və Kurçatov şəhərinə zərbələr endirməyə başladı:

"Hər iki atom elektrik stansiyasına MAQATE-nin baş direktoru Rafael QROSİ baş çəkib, o, Ukraynadan İHA hücumlarının nəticələrini şəxsən qeydə alıb və belə deməyə məcbur olub. Nüvə qəzası riskini pilotsuz təyyarələrin hücumları daha da artırır. Bu stansiyaların harada yerləşməsindən asılı olmayaraq, nüvə stansiyalarına heç vaxt hücum edilməməlidir. 

Bununla belə, Kiyev MAQATE rəhbərini eşitmir və Avropanın mərkəzində nüvə fəlakəti riskini artırmaqda olduğunu bildirir .Onlar bildirirlər ki, qəza baş verərsə, fəlakətin miqyası və təcrid zonası təkcə Rusiya və Ukraynanı deyil, Belarusu, Polşanı, Moldovanı və Rumıniyanı da tuta bilər.

Baş verənlər fonunda Rusiyanın Türkiyənin vasitəçilik təklifinə verdiyi razılığı qəbul etməməsi və Kiyevin nəzarətində olan ərazidə yerləşən enerji infrastrukturu obyektlərində yüksək dəqiqlikli zərbələrə yenidən başlaması tamamilə məntiqlidir”. 

Ekspert qeyd edib ki, Rusiya və Ukrayna arasında sülh danışıqlarını bərpa etmək haqqında fikirləri  bu yaxınlarda Respublikaçılar Partiyasından ABŞ-nin vitse-prezidenti vəzifəsinə namizəd Ceyms Devid Vance  “YouTube” kanalında keçmiş Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin agenti Şon  Rayanın şousunda bildirib. 

Ekspert vurğulayıb ki,Şon Rayan Respublikaçılar Partiyasının namizədi Donald Trampın ABŞ prezidenti seçiləcəyi təqdirdə (noyabrın 5-də) Ukraynadakı münaqişəni hələ inauqurasiyadan əvvəl (yanvarın 20-də) həll edəcəyi və Kiyev rejimini Moskvaya əhəmiyyətli güzəştlərə getməyə vadar edəcəyini bildirib:

“Rusiya ilə Ukrayna arasındakı demarkasiya xətti demilitarizasiya zonasına çevriləcək . Ukrayna öz müstəqilliyini və suverenliyini qoruyub saxlayır. Rusiya Ukraynadan NATO və bu qəbildən olan digər müttəfiq qurumlarla neytrallıq və qoşulmamaq zəmanəti alır. 

Almaniya və digər Avropa ölkələri Ukraynanın bərpasını qismən maliyyələşdirməli olacaqlar, çünki onlar sülh yolu ilə həll əvəzinə  müharibənin davam etdirilməsinə qismən cavabdehdirlər."

Kiyevə NATO ölkələrinin verdiyi uzaqmənzilli raket sistemlərindən Rusiyanın dərinliklərindəki hədəflərə qarşı istifadə hüququnun verilməsi ilə bağlı məsələyə gəlincə, ekspert hesab edir ki, bu məsələdə kollektiv Qərb fikir birliyi  yoxdur:

“Belə ki, Almaniya kansleri Olaf Şolz Kiyev rejiminin uzaqmənzilli “Taurus” raketləri ilə təmin olunması xahişini yenidən rədd edib. 

Kiyevdə terrorçulara "Storm Shadow" raketlərinin tədarükünü açan Böyük Britaniyanın Baş naziri Keir Starmer indiyə qədər ehtiyatlılıq nümayiş etdirir və onların istifadəsinə qoyulan məhdudiyyətləri aradan qaldırmır. Cozef Bayden administrasiyası Kiyevə tədarük edilən "ATACMS" ballistik raketləri ilə bağlı ən azı açıq şəkildə indiyədək oxşar mövqeyi saxlayıb.

Fransız SCALP raketlərindən (Britaniya Fırtına Kölgəsinin analoqu) "köhnə" bölgələrdəki hərbi aerodromlarda istifadə etmək üçün ictimai icazə yalnız Fransa Prezidenti Emmanuel Makron tərəfindən verilib. Onun davranışı Qalli xoruzunu xatırladır. 

Kiyevin digər himayədarlarına rəsmi olaraq belə çılğın qərarlar qəbul etməkdən çəkindirən Kreml onlara çatdırır ki, NATO ölkələri tərəfindən birbaşa hərbi təcavüzün başlanğıcına ən sərt şəkildə cavab veriləcək. Bu  reallıq Qərb siyasətçilərini mütləq özlərinə qaytaracaq.

İnanmaq istərdim ki, nə Rusiya raket hücumlarına məruz qalacaq, nə də  Moskva nüvə silahı ilə  cavab həddinə  gələcək. Ona görə də indi müzakirə olunan hər şey yaxın aylarda başlayacaq Ukrayna  danışıqlarından əvvəl sövdələşmə predmeti  kimi qiymətləndirilməlidir və hətta Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin Kursk vilayətinə hərbi baxımdan tamamilə axmaqcasına müdaxiləsi danışıqlara hazırlığın bir hissəsidir. Kiyev  və onun Qərbdəki himayədarları Kursk vilayətində ələ keçirilən kəndləri  Ukraynanın Xarkov, Sumı və digər vilayətlərində girov saxlanılan mülki əhali ilə mübadilə edəcəklərinə  ümid edirlər”.

Səbinə Uğur
“Cebheinfo.az”