Ukrayna hökumətində son istefalar, o cümlədən xarici işlər naziri Dmitri Kuleba və Baş nazirin Avropa və Avroatlantik inteqrasiya məsələləri üzrə müavini Olqa Stefanişina kimi əsas fiqurların ölkədən getməsi həm ölkə daxilində, həm də xaricdə geniş rezonans doğurub. 

Nazirlər Kabinetinin yarıdan çoxu öz postlarını tərk edir ki, bu da Prezident Volodimir Zelenskinin və onun yaxın çevrəsinin təşəbbüsünün nəticəsidir. Bu kadr dəyişiklikləri Rusiya ilə uzun sürən münaqişə dövründə baş verir, bu da bu siyasi olayın əhəmiyyətini artırır. 

Zelenski niyə belə addım atmağa qərar verdi və bunun ölkə üçün nəticələri nə ola bilər? 

Dəyişiklik üçün katalizator - Qərb təzyiqi 

Belə genişmiqyaslı istefaları izah edən ən çox yayılmış versiyalardan biri Ukraynanın Qərb tərəfdaşlarının təzyiqidir. Politoloq Dmitri Solonnikov “İzvestiya”-ya şərhində qeyd edib ki, Kuleba və digər nazirlərin işdən çıxarılması Qərbin Ukraynanın siyasi rəhbərliyinin imicini dəyişmək tələbi ilə bağlı ola bilər. Onun fikrincə, Kiyevin Qərb müttəfiqləri bir sıra əsas məsələlərdə ukraynalı siyasətçilərin hərəkətlərindən narazı idilər və buna görə də kadr dəyişikliyində təkid edirdilər. 

Müharibə və iqtisadi böhran şəraitində Ukraynanın Qərbin dəstəyindən getdikcə daha çox asılı vəziyyətə düşməsi, hakimiyyətdə öz maraqlarını qoruyacaq şəxsləri görmək istəməsi bunu təsdiqləyir. Bu versiya Ukrayna siyasətinin suverenliyi məsələsini gündəmə gətirir. 

Bu istefalar doğrudanmı daxili qərardır, yoxsa kənar təzyiqlərin nəticəsidir? Əgər kadr dəyişikliyi qərarı Qərbin narazılığına cavab olaraq qəbul edilirsə, bu, davam edən müharibə kontekstində dəstəyi saxlamaq üçün kənar tövsiyələrə qulaq asmağa məcbur olan Ukrayna siyasi rəhbərliyinin zəifliyidir. Bir çox Ukrayna mediası və analitiklərinin fikri odur ki, kütləvi istefalar Zelenskinin hakimiyyətini gücləndirmək strategiyasının bir hissəsidir. 

“Strana.ua” nəşrinin məlumatına görə, Zelenski hakimiyyəti uzun müddətdir Ukraynada əsas qərar qəbuletmə mərkəzinə çevrilmiş Prezident Aparatının əlində cəmləşdirməyə çalışır. Bu məntiqlə nazirlərin işdən çıxarılması və yeni kadrların təyin edilməsi Zelenskiyə əsas dövlət qurumlarına nəzarəti gücləndirməyə imkan verir. Hakimiyyətin konsolidasiyası liderin daha sürətli və daha effektiv qərarlar qəbul etmək üçün idarəetmə üzərində nəzarəti ələ almağa çalışdığı böhran vəziyyətlərinə tipik cavabdır. 

Lakin bu cür hərəkətlər siyasi rəqabətin azalmasına və avtoritar meyillərin artmasına gətirib çıxara bilər ki, bu da demokratiya üçün narahatlıq doğurur.

Prezident Aparatının gücləniş rolu parlament və hökumətin rolunu da azalda bilər ki, bu da hakimiyyətin bir əldə cəmlənməsi və alternativlərin sıxışdırılması riski yaradır. 

Siyasi motivlər və şəxsi təsirin gücləndirilməsi 

Zelenskinin tənqidçiləri bu dəyişikliklərin mümkün siyasi motivlərini də vurğulayırlar. Ukraynanın şərqində hərbi vəziyyətin çətinliyi, ictimai narazılığın artması fonunda Zelenski siyasi rəqiblərini zəiflətmək və hakimiyyətini möhkəmləndirmək üçün kadr “təmizləmələrindən” istifadə edə bilər. Kuleba kimi nisbətən populyar nazirlərin istefası daxili rəqabəti azaltmaq və prezidentin şəxsi təsirini artırmaq cəhdi də ola bilər. 

Bundan əlavə, digər versiya istefalar Zelenskinin gələcəkdə potensial rəqib ola biləcək şəxsləri sıradan çıxarmaq cəhdidir. Ölkənin ciddi problemlərlə üzləşdiyi şəraitdə bu cür tədbirlər Zelenski hökuməti və komandası üçün riskləri minimuma endirmək yolu kimi görünür.

Mövzu ilə bağlı “Cebheinfo.az”-a danışan ukraynalı ekspert, beynəlxalq enerji və təhlükəsizlik əlaqələri üzrə ekspert, “Strategiya XXI” Qlobal Araşdırmalar Mərkəzinin prezidenti , “Qara dəniz təhlükəsizliyi” jurnalının baş redaktoru Mixail Qonçar deyib ki, hökumət dəyişiklikləri Prezident tərəfindən çoxdan elan edilmişdi: 

Ukrayna müstəqilliyini itirir?

“Əgər yaddaşım məni aldatmırsa, keçən ilin sonundan bu məsələ vardı. 

İndi edilən bu dəyişikliklər keyfiyyətcə yeni bir hadisə deyil. Yəni bu, artıq icra hakimiyyətləri sistemində olan müəyyən fiqurların hərəkətidir. Xarici işlər nazirinin istefasına gəlincə, bu, hələ baş verməyib. Baş verib verməyəcəyi isə parlamentin qərarından asılı olacaq.

Bir sıra nazirlərin dəyişdirilməsinin isə müxtəlif səbəbləri var, amma ümumilikdə bunun xarici siyasət məsələlərində hər hansı keyfiyyət dəyişikliyinə səbəb olacağını gözləmirəm. Xarici işlər naziri dəyişsə belə, ciddi dəyişiklik olmayacaq”. 

Ekspert hesab edir ki, əgər başqa bir fiqur - Prezident Aparatı rəhbərinin müavini və Ukraynanın Türkiyədəki səfiri olmuş Andrey Sibiqa olsa belə, o zaman da Ukraynanın xarici siyasətində xüsusi dəyişiklik baş verməzdi: 

"Əsas vəzifə dəyişməz olaraq qalır. Bu, Ukraynanın ərazi bütövlüyünə təcavüz edən Rusiyaya cavabdır və bu mənada heç bir düzəliş olmayacaq. 

Hökumət siyasəti ilə bağlı digər məsələlərə gəlincə, bu, iqtisadiyyat və daxili siyasət məsələləri ilə bağlı olacaq. Burada çoxlu problemlər var və hökumət onları daha səmərəli şəkildə həll etməlidir. Prezident yəqin ki, hökumətin kadrlarının dəyişdirilməsinin bu problemlərin həllinə kömək edəcəyinə inanır. 

Mənim fikrimcə, bu dəyişikliklər problemləri həll etməyəcək. Biz bu hökumət dəyişikliyi prosesində hardasa ortadayıq, prosesin ekvatorunda bir yerdəyik. Düşünürəm ki, bu, bir müddət davam edəcək". Ukrayna hökumətindəki kütləvi istefalar ölkənin gələcəyi ilə bağlı ciddi suallar yaradır. Bir tərəfdən, bu dəyişiklik böhran vəziyyətində idarəçiliyin yaxşılaşdırılması istiqamətində bir addım kimi qəbul edilə bilər. Digər tərəfdən, bunlar Ukraynanın xarici aktorlardan asılılığının artmasına və daxili siyasi sabitliyin azalmasına səbəb ola bilər. 

Volodimir Zelenskinin bu kadr dəyişikliklərində əsas məqsədi ölkədəki vəziyyətə nəzarəti saxlamaq və uzun sürən münaqişə kontekstində daha sərt idarəetməni təmin etməkdir. Lakin bu tədbirlərin nə dərəcədə effektli olacağı və ölkə daxilində daha da böyük gərginliyə səbəb olub-olmayacağı sual altındadır. 

Ukrayna öz tarixinin çətin mərhələsindədir və ölkənin gələcəyi Zelenskinin bu dəyişiklikləri nə dərəcədə uğurla idarə edə biləcəyindən asılıdır. Hökumətdəki kütləvi istefalar Ukraynanın davam edən xarici təzyiqlər və daxili çağırışlar fonunda müstəqilliyini və sabitliyini qoruyub saxlaya bilib-bilməyəcəyi sualını gündəmə gətrir”.
 
Səbinə Uğur 
“Cebheinfo.az”