Rusiya alimləri viruslarla mübarizədə yeni yanaşmanı sınaqdan keçiriblər. 

“Cebhe.info” “İzvestiya”-ya istinadən yazır ki, onlar yoluxucu virusun artıq daxil olduğu hüceyrələrin qoruyucu mexanizmlərini işə salmaq üçün genetik redaktə texnologiyasından istifadə ediblər.

APOBEC/AID zülal ailəsini süni şəkildə aktivləşdirərək, hepatit B və D viruslarının replikasiyasını 80-85% “boğmağı “bacarıblar. İndi mütəxəssislər ən universal hüceyrədaxili amilləri müəyyən etmək və onların əsasında ilk geniş spektrli dərman yaratmaq niyyətindədirlər. Mütəxəssislərin fikrincə, yeni üsul effektiv müalicə ola bilər, lakin əlavə təsirləri diqqətlə öyrənmək lazımdır.

Seçenov Universitetinin Tibbi Parazitologiya, Tropik və Vektor Xəstəlikləri İnstitutunun dərman vasitələrinin yaradılması üzrə genetik texnologiyalar laboratoriyasının mütəxəssisləri infeksiyalarla mübarizənin yeni üsulunu təklif ediblər. Onlar hüceyrəyə daxil olan virus hissəciklərinin fəaliyyətini boğan bir sıra zülallar aşkar ediblər. Alimlər CRISPR/Cas9 gen redaktə sistemindən istifadə edərək bu mexanizmi təsadüfi şəkildə işə sala biliblər. İndi onlar əksər viruslara qarşı təsirli olan ən universal zülalları müəyyən etmək niyyətindədirlər və onların əsasında belə xəstəliklərin geniş spektrinə qarşı dərman yaratmaq niyyətindədirlər.

Hazırda viruslarla mübarizənin əsas vasitəsi peyvəndlər və antikor əsaslı dərmanlardır. Onlar hissəciklərin hüceyrəyə daxil olmasının qarşısını almalıdırlar.

Ancaq bu baş verərsə və insan artıq xəstədirsə, nəzarətin yeganə vasitəsi interferon ola bilər. Bu tip zülal yüzlərlə antiviral geni aktivləşdirir ki, bu da replikasiyanın dayandırılmasına və ya yavaşlamasına imkan verir. Bununla belə, maddə yalnız bir neçə növ infeksiyaya qarşı təsirlidir.

“Biz CRISPR/Cas9 gen redaktor sistemindən istifadə edərək, interferondan asılı olmayan, lakin infeksiyaların qarşısını ala bilən fərdi əsas antiviral amilləri müəyyən etmək və aktivləşdirmək üçün bir yanaşma hazırlamışıq. Bu texnologiya geniş spektrli xəstəliklərə qarşı effektiv dərman yaratmaq üçün istifadə oluna bilər”, - deyə laboratoriya rəhbəri Dmitri Kostyuşev bildirib.

Elmi qrup 157 geni seçib və onların hepatit B və D patogenlərinə reaksiyasını təhlil edib.

APOBEC/AID zülal ailəsinin DNT və RNT viruslarına qarşı təsirli olduğu ortaya çıxdı. Xroniki infeksiyaların hüceyrə modellərində aparılan təcrübələr göstərdi ki, bu zülallardan yalnız bir neçəsinin aktivləşməsi xəstəliyi 80-85% basdırmaq üçün kifayətdir. Bir sıra digər ağır hallara qarşı bu yanaşmanın faydalılığının təhlili oxşar nəticələr üzə çıxarıb.

Rusiya Elmlər Akademiyasının Ural Bölməsinin İmmunologiya və Fiziologiya İnstitutunun elmi işçisi Mixail Boklov “İzvestiya”ya açıqlamasında bildirib ki, virus zülallarına xüsusi reaksiya verən anticisimlər və T-hüceyrələri patogenlə qarşılaşdıqdan sonra yaranan adaptiv immunitetdir:

“Bundan əlavə, APOBEC/AID daxil olan fitri mexanizmlər də var. Onlar tez-tez infeksiyanın geniş yayılmasına imkan vermirlər və adaptiv toxunulmazlığı tetiklemeden onunla mübarizə aparırlar. Bu, bədənin davamlı işləyən müdafiə qüvvələrinin 90% -ni təşkil edir”.

Alimlər aşkar ediblər ki, APOBEC/AID zülalları virusu hüceyrənin içərisində məhv edə bilir.

“Zülalların həddindən artıq aktivləşməsi insanın öz genomunda, o cümlədən xərçəngə səbəb olan genlərdə mutasiyalara səbəb olur. Terapiyanın yan təsirləri ola bilər”, -deyə  onkoloq Mixail Bolkov bildirib.

Onun sözlərinə görə, istənilən genləri birbaşa aktivləşdirmək üçün dəyişdirilmiş CRISPR-Cas9 sistemləri əsasında CRISPRa adlı dəqiq alətlər dəsti hazırlanıb. Bu yanaşmanın, məsələn, genetik qüsurların düzəltməsində və HİV infeksiyasının qarşısının alınmasında təhlükəsiz və effektiv olduğu sübut edilib.

“Bu çox aktual mövzudur, çünki bizdə hepatit B və D-ni sağaldan etibarlı dərmanlar yoxdur. Mövcud dərmanlar yalnız bu virusların fəaliyyətini boğur. Bu tədqiqatlar xoşdur, lakin indiyə qədər onlar təkrarlanmanın 80% azalmasına nail olublar və yalnız bir təcrübədə. Belə bir dərmanın tətbiqi üçün hələ çox iş görülməlidir”, - deyə akademik Vadim Pokrovksi bildirib.

Xəzər
“Cebhe.info”