Siyasi müşahidəçilər Avropa İttifaqı və Mərkəzi Asiya ölkələrinin Səmərqənddə keçirilən sammitində Brüssel tərəfindən təklif olunan “Global Gateway” (Qlobal Dəhliz konsepsiyası) adlı yeni strategiyasını Çinin “Bir kəmər, bir yol” layihəsinə həqiqi rəqib ola biləcəyini ehtimal edirlər.

Bu, Avropa İttifaqı və Mərkəzi Asiya ölkələrinin keçirdiyi ilk belə yüksək səviyyəli sammitdir. Ticarət və infrastruktura yeni sərmayələr yatırmağı qarşıya məqsəd qoyan Avropa İttifaqı, eyni zamanda regionla əlaqələri gücləndirməyə çalışır.

“Dəyişən qlobal və regional geosiyasi mənzərədə daha da dərin əməkdaşlığa sadiqliyimizi təsdiq edərək, biz Avropa İttifaqı ilə Mərkəzi Asiya arasında münasibətləri strateji tərəfdaşlığa yüksəltmək qərarına gəlmişik”, - sammitin yekunlarına dair bəyannamədə belə qeyd edilir.

Sənəd layihəsi hələlik su idarəçiliyi, kritik minerallar və rəqəmsal texnologiyalar üzrə əməkdaşlığın artırılması yolu ilə Aİ-nin regionla tərəfdaşlığının dərinləşdirilməsini nəzərdə tutur. 

Layihədə qeyd edildiyi kimi, 27 ölkədən ibarət blok ticarət və investisiyaya daha çox diqqət ayırmağa və Mərkəzi Asiya üçün təklif olunan bir sıra təşəbbüslərin “Global Gateway” çərçivəsində birləşdirilməsinə çağırır.2021-ci ildə Avropa İttifaqı tərəfidnən infrastruktur tərəfdaşlığı planı kimi irəli sürülən bu strategiya Çinin “Bir kəmər, bir yol” layihəsinə, təşəbbüsünə alternativ hesab edilir. 

“Global Gateway”-in Mərkəzi Asiyadakı əsas hissəsi “Orta Dəhliz” kimi də tanınan Transxəzər Nəqliyyat Dəhlizidir. Bu, Rusiyadan yan keçməklə Çini Mərkəzi Asiya və Qafqaz vasitəsilə Avropaya birləşdirən 6500 kilometrlik inkişaf etməkdə olan ticarət marşrutudur. Aİ-nın sənədi marşrutun daha da genişləndirilməsini təklif edir.Səmərqənd sammiti Aİ üçün dönüş nöqtəsi hesab edilir.

Rusiyanın Ukraynaya genişmiqyaslı müdaxiləsi Mərkəzi Asiyada geosiyasi tarazlığı dəyişdiyi və Çinin iqtisadi ekspansiyası bölgəni Pekinlə daha sıx bağladığına görə Avropa İttifaqı regionda mövqelərini gücləndirməyə çalışır. Bununla belə, analitiklər regionda Aİ-nin rolu ilə bağlı hələ də sualların olduğunu deyirlər. 

Aİ-nin Mərkəzi Asiyaya artan marağı qismən blokun yeni enerji təchizatını təmin etmək və vacib minerallara çıxış əldə etmək ehtiyacını təmin etmək, eləcə də regiona Moskvadan tarixi asılılığını azaltmaqda kömək etmək istəyindən irəli gəlir. Bu planın mərkəzi elementləri “Orta Dəhliz”in inkişafı və “Global Gateway” strategiyasının dərinləşdirilməsidir. Aİ-nin Mərkəzi Asiyaya yanaşmasının əsas elementlərindən biri regionla əlaqələri inkişaf etdirməkdir. 

“Global Gateway”-in perspektivi ilə bağlı yeni hesabatın müəllifi Cekob Mardelin fikrincə, Aİ-nin infrastruktur proqramı “Bir kəmər, bir yol”un Çinə investor olaraq genişlənməyə və biznesi üçün yeni imkanlar yaratmağa imkan yaratdığı kimi, Brüsselə də Mərkəzi Asiyada daha çox qəbul olunmaq və fəal görünən oyunçu olmaq imkanı verir.

Mardel bildirib ki, “Qlobal Gateway” “Bir kəmər, bir yol”a birbaşa cavab olmaya bilər.

Lakin o, “Bir kəmər, bir yol”un inkişaf maliyyəsindəki status-kvonu dəyişməklə yaratdığı dəyişən mühitə cavabdır.

“İndi Aİ-nin cavab vermək şansı var”, - Aİ nümayəndəsi belə deyib. 

Müşfiq Abdulla 
“Cebheinfo.az”