ABŞ-də Azərbaycana qarşı sanksiyaların tətbiqi ilə bağlı bir qrup konqresmenin təşəbbüsü dövlətlərarası münasibətlərdə soyuqluq yaradıb. 

ABŞ-dən gələn bu təhdidin mərkəzində bir neçə əsas amil dayanır. 

Bunlar ermənipərəst lobbi, ABŞ-nin Cənubi Qafqazdakı mövqeyi, eləcə də Qərbdə narahatlıq doğuran Azərbaycan- Rusiya ilə yaxınlaşmasıdır.

ABŞ-nin ermənipərəst lobbisinin xarici siyasətə ciddi təsiri var. 

ABŞ-dəki erməni diasporu ölkənin siyasi həyatında fəaldır və Konqresə tez-tez Azərbaycanın  Qarabağdakı fəaliyyətini pisləyən təşəbbüslərlə təsir edir. 

Azərbaycan öz ərazilərinə nəzarəti bərpa etdikdən sonra ermənipərəst qüvvələr Qarabağdan könüllü gedən erməniləri “qorumaq”,  Azərbaycana iqtisadi və siyasi təzyiq göstərmək üçün Amerika hakimiyyətinə təzyiqləri artırıb.

Konqresmen Dina Titusun təklif etdiyi qanun layihələri bu tendensiyanı əks etdirir. Rəsmi Bakı işğal altındakı  ərazilərini azad etməsi və suverenliyin təmini məsələsində öz legitimliyində israr etməsinə baxmayaraq, Azərbaycan insan hüquqlarını və mədəni irsi pozmaqda ittiham olunur.

Digər mühüm aspekt geosiyasi rəqabətdir. Cənubi Qafqaz Rusiya, ABŞ, Türkiyə və İranın maraqlarının kəsişdiyi strateji əhəmiyyətli regiondur. Qarabağ münaqişəsindəki qələbədən sonra mövqelərini möhkəmləndirən Azərbaycan Avropanın enerji təhlükəsizliyinə və regiondakı siyasətə təsir edə biləcək mühüm regional oyunçuya çevrilib. 

Eyni zamanda, Azərbaycanla Rusiya arasında yaxınlaşma müşahidə olunur ki, bu da Qərbi narahat edir.

Vaşinqton Rusiyanın regionda mövqeyini zəiflətməyə  çalışır. 

Azərbaycana qarşı sanksiyalar və siyasi təzyiqlər ABŞ-nin Bakıya təsir göstərməsinə imkan verən vasitə kimi qiymətləndirilə bilər.

Azərbaycan da öz növbəsində Qərbi ikili standartlara görə tənqid edir. Prezident İlham Əliyev dəfələrlə vurğulayıb ki, Qərb uzun illər Azərbaycan torpaqlarının işğalına məhəl qoymayıb, Ukrayna ilə bağlı vəziyyətdə isə Qərb dövlətləri ərazi bütövlüyünü dəstəkləyib. 

Bu, rəsmi Bakıda haqlı narazılığa səbəb olur, ABŞ və Aİ ilə münasibətlərdə gərginliyi artırır. İlham Əliyev, həmçinin qeyd edib ki, Azərbaycan torpaqlarının işğalı zamanı Qərb Qarabağda mədəni irsi qorumaq üçün tədbirlər görməyib və yalnız qələbədən sonra beynəlxalq aləmdə qanun pozuntuları ilə bağlı ittihamlar gündəmə gəlib.

Azərbaycanın daxilində də bəzi müxalif qüvvələr ABŞ-nin mümkün sanksiyalarından hakimiyyəti tənqid etmək üçün arqument kimi istifadə edir, Qərblə münasibətlərin korlanmasının mümkün səbəbi kimi Rusiya ilə yaxınlaşmanı göstərirlər. Bununla belə, Azərbaycan hökuməti əminliklə bəyan edir ki, sanksiyalar və xarici təzyiqlər onun siyasətini dəyişməyəcək. 

Beynəlxalq münaqişələr üzrə rusiyalı şərhçi, “PolitRUS”-un ekspert və analitik şəbəkəsinin təsisçisi Vitali Arkov “Cümhuriyət”-ə bildirib ki, Azərbaycan müstəqil mövqeyə malik ölkədir: 

“ABŞ-nin USAİD agentliyi rəsmi olaraq ticarətin, kənd təsərrüfatının, iqtisadi artımın, səhiyyənin, humanitar yardımın inkişafına, habelə münaqişələrin qarşısının alınmasına yardım və demokratiyaya dəstək istiqamətində fəaliyyət göstərir. Praktikada hər şey tam əksinədir”. 

Onun sözlərinə görə, əgər Azərbaycan Milli Məclisinin deputatları ABŞ ilə iki sazişin ləğvi, yeni sazişlərlə bağlı danışıqlardan imtina, USAID-in Azərbaycandakı layihələrinin dayandırılması ilə bağlı xarici işlər naziri Ceyhun Bayramova müraciət edirlərsə, bu, Azərbaycan xalqının, siyasi cəhətdən aktiv ictimaiyyətin istəyidir: 

“Onlar haqlı olaraq həm birbaşa USAID-in, həm də onun təsisçisi olan ABŞ hakimiyyətinin açıq şəkildə anti-Azərbaycan fəaliyyətinə işarə edirlər. 

Ağ Ev demokratların dövründə bütün sərhədləri keçib. ABŞ hakimiyyəti USAID vasitəsilə Ermənistanda "vətəndaş" layihələrinə maliyyə dəstəyini iki dəfədən çox artırıb,  120 milyon dollardan 250 milyon dollara çatdırıb. 

Bununla yanaşı, bu vəsaitlərin əhəmiyyətli bir hissəsi açıq-aşkar millətçi xarakter daşıyan strukturlara yönəldilir və onların fəaliyyətinin əsası erməni cəmiyyətində “miatsum”  (1980-ci illərin sonu və 1990-cı illərin əvvəllərində, 1992–1994-cü illərdə Birinci Qarabağ müharibəsinə səbəb olan Qarabağ hərəkatı zamanı istifadə olunan konsepsiya və şüar.-red.)  ideyalarını qızışdırmaqdır. 

Vaşinqtonun ikili standartlar üzərində qurulmuş çürük siyasətinin bir sübutu da odur ki, Azərbaycan və Ermənistan arasında çoxdan gözlənilən sülh müqaviləsinin imzalanması əvəzinə, Cənubi Qafqazda yeni hərbi münaqişə alovlandırmaq üçün ümidsiz cəhdlər edilir”.

O bildirib ki, ölkələr ABŞ-nin diktəsinə tabe olmaqdan imtina edərlərsə, ona qarşı tamahkar planlarını milli maraqlardan üstün tutan siyasətçilərdən istifadə olunur:

“USAID və onunla əlaqəli QHT-lər təkcə vətəndaşların azad, lakin onlara sərf etməyən iradəsini tənqid etmirlər. Onlar həm də kütləvi etiraz aksiyalarını və hətta dövlət çevrilişlərini təşkil etmək və maliyyələşdirməklə məşğuldurlar.

Rusiyada USAID-in əməlləri  haqqında  bilirlər. Ona görə də Azərbaycanın 2023-cü ilin noyabrında bu ABŞ dövlət qurumunun ölkədə fəaliyyətini qadağan etmək qərarını alqışladılar”.

Ekspert hesab edir ki, USAID-in İrəvandakı ofisinin maliyyələrinin artırılmasının bir neçə məqsədi var: 

“Bu, yalnız Ermənistanın daxilinə hesablanmayıb. Orada hakimiyyətin dəyişməsi ehtimalı artır və bu perspektivdə ABŞ Bagramyan prospektindəki (İrəvanda etiraz aksiyalarının keçirildiyi əsas küçə-red.) etiraz aksiyalarına  Rusiya ilə dostluğun və Azərbaycanla qonşuluq əlaqələrinin bərpasını dəstəkləyən insanların gəlməsinə imkan verməməyə çalışır.

Həmçinin, Ermənistandan bölgədəki maraqlarının forpostu kimi istifadə edir. Onun ərazisindən istifadə edərək Azərbaycan, İran, Türkiyə və həmçinin Rusiya ilə bağlı casusluq və təxribat fəaliyyəti həyata keçirir. 

Bu işə Ermənistan vətəndaşları cəlb olunur. Onların Rusiyada olan çoxmilyonluq erməni icmasındakı qohumları və tanışları ilə sıx əlaqələrindən istifadə edilir. Bu icmanın nümayəndələri təkcə böyük biznesdə deyil, həm də hakimiyyətin bütün səviyyələrində təsirə malikdirlər”. 

Həmsöhbətimiz deyib ki, rəsmi Bakının hadisələrin fəlakətli inkişafının qarşısını almaqdakı qətiyyəti dərin hörmət doğurur:

“Bu qətiyyət şübhəsiz ki, sağlam dünyanın  dəstəyi ilə qarşılaşacaq. Bu, Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı (ŞOС) və BRİKS-də birləşmiş ölkələrdi.  Yer kürəsinin əhalisinin əksəriyyəti burada yaşayır və onların iqtisadiyyatları çox güclüdür”.

Səbinə Uğur
"Cebheinfo.az"