Ohayo ştatında fəaliyyət göstərən liseylərdən birində yeniyetmələr arasında yuxusuzluqla mübarizə aparmaq üçün "Daha yaxşı olmaq üçün yuxu" adlı dərsə başlayıb.

"Cebheinfo.az" xəbər verir ki, ABŞ-nin Ohayo ştatında fəaliyyət göstərən liseylərdən birində tələbələrin yuxu rejimini yaxşılaşdırmağa yönəlmiş diqqətəlayiq kursa start verilib. 

Altı həftəlik təlim proqramında gənclər yuxu rejiminin necə qurulacağını və yuxu sağlamlığının zehni performansa təsirlərini öyrənirlər.

ABŞ-nin Ohayo ştatındakı “Mansfield Senior High School” yeniyetmələr arasında yuxu çatışmazlığı ilə mübarizə aparmaq üçün diqqətəlayiq təhsil proqramı həyata keçirib. 

Məktəbin sağlamlıq təhsili sinfinə əlavə olunan "Daha yaxşı sizin üçün yuxu" kurikulumu ilə tələbələr altı həftə yuxu vərdişlərini nəzərdən keçirir, yuxu cədvəli yaratmağı öyrənir və bədən və ağıl sağlamlığı arasındakı əlaqəni araşdırırlar.

Bəs niyə tələbələrə "necə oyanır" dərsi keçilir?

Bu sualın cavabı statistikada gizlidir. ABŞ Xəstəliklərə Nəzarət və Qarşısının Alınması Mərkəzlərinə (CDC) görə, yeniyetmələrin təxminən 80 faizi tövsiyə olunan gündəlik yuxu müddəti 8-10 saatdan az olur. İndiki lisey tələbələri orta hesabla cəmi 6 saat yatırlar. Qeyri-kafi yuxu təkcə fərdi sağlamlıq problemi deyil. Bu, liseyə getməməkdən tutmuş psixi sağlamlıq problemlərinə və hətta yol qəzalarına qədər geniş sosial təsir yaradır.

Bu yuxusuzluq nə vaxt başlayıb? 

Mütəxəssislərin fikrincə, gənclərin yuxu rejiminin pozulması tendensiyası 2007-ci ildən etibarən sürətlənib. Bu tendensiyada smartfonlar, sosial media və artan akademik təzyiqlər böyük rol oynayır.

Yeniyetməlik dövründə dəyişən bioloji ritm bu mənzərəni daha da çətinləşdirir.Sağlamlıq üzrə mütəxəssis Tony Davis "Mansfield Liseyi"ndə pilot kursa rəhbərlik edir. Kursun əsas məqsədi tələbələrin yuxu rejimini öyrənmək, öz vərdişlərini sorğulamaq və dəyişməkdir. 

Tələbələr telefonları nə vaxt yerə qoymaqdan tutmuş axşam qəlyanaltılarının yuxularına necə təsir etdiyinə kimi mövzular haqqında birbaşa öyrənirlər.

Məsələn, 9-da oxuyan Nathan Baker dərsə getməzdən əvvəl gecə gec yataraq telefonunda videolara baxırdı. "İndi telefonu tez kənara qoyuram, pərdələri bağlayır və zəif işıqda caz musiqisini açıram. Səhər üzümdə təbəssümlə məktəbə gəlirəm" deyir.

Yuxusunu qaydasına salandan bəri o, daha az əsəbi və diqqətli olduğunu fərq edir.

Bununla belə, bütün tələbələr eyni irəliləyiş əldə etmirlər. Bəzi tələbələr hələ də dərsdə yatırlar. Xüsusilə üç idman komandası, tələbə klubları və universitet hazırlıqları arasında ilişib qalan tələbələr üçün planlaşdırılmış yuxu cədvəli yaratmaq asan deyil.

17 yaşlı Chase Cole, "Mən daha çox yatmalı olduğumu bilirəm. Amma məktəb, məşq və ev tapşırığı arasında kifayət qədər vaxt yoxdur" deyir.

Təkcə "Mansfield Liseyi"ndə deyil, bütün dünyada gənclər oxşar yuxusuzluq hallarını yaşayırlar. ABŞ-də aparılan tədqiqatlar yuxusuzluq və depressiya, narahatlıq, diqqət çatışmazlığı və intihar düşüncələri arasında güclü əlaqə olduğunu göstərir.

Üstəlik, beyin görüntüləmə tədqiqatları yuxudan məhrum olan gənclərin qərar qəbul etmə, konsentrasiya və emosional idarəetmə kimi koqnitiv bacarıqlarda ciddi pozuntulara malik olduğunu ortaya qoyur.

Stenford Universitetinin Təhsil Məktəbindən Denise Pope deyir:

"Orta məktəbə girin və çox güman ki, tələbələrin masalarında, yeməkxana oturacaqlarında və ya dəhlizlərdə yatdığını görərsiniz".

Onun sözlərinə görə, bu, gənclərin psixi sağlamlığını təhdid edən ictimai sağlamlıq böhranına çevrilib.

Türkiyədə imtahan təzyiqi, gec saatlarda rəqəmsal ekrandan istifadə və uzun dərs günləri səbəbiylə gənclər oxşar yuxu problemləri yaşayırlar.

Psixoloqların fikrincə, orta məktəb yaşlı gənclər arasında “xroniki yorğunluq sindromu” və stresslə əlaqəli yuxu pozğunluqları artmaqdadır.Mansfilddəki kimi təşəbbüslər göstərir ki, bu problemin sistemli və maarifləndirici həllini təklif edə bilərik. "Necə yatmalı?" dərs, bəlkə də təkcə Ohayoda deyil, İstanbul, Berlin və ya digər böyük şəhərlərdəki məktəblərdə də tətbiq oluna bilər.

Psixoloq Gözde Açıker Kurtay yuxu rejiminin əhəmiyyətinə diqqət çəkərək deyib: 

"Yatmazdan əvvəl kitab oxumaq, isti duş qəbul etmək və ya işığı söndürmək kimi kiçik iş rejimi zehni yuxuya hazırlamağa kömək edə bilər. İşıqları söndürmək və çarpayıdan yalnız yuxu üçün istifadə etmək də beynin dincəlmək vaxtının olduğuna dair aydın siqnal almasına kömək edir".

"Mansfield Liseyi" tələbələrinin kurs işlərinin bir hissəsi kimi öyrəndikləri bu növ vərdişlər, yuxu rejiminin gündəlik həyatda necə tətbiq oluna biləcəyinə dair konkret nümunələr təqdim edir.    

Nigar
"Cebheinfo.az"