Kollektiv Təhlükəsilik Müqaviləsi Təşkilatının missiyası Azərbaycanla şərti sərhəddə vəziyyəti müşahidə etmək üçün Erməniustana göndərilə bilər.

Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan KTMT-nin missiyasını qəbul etməyə hazır olduqlarını bildirib.

Qeyd edək ki, Rusiyanın İrəvandakı səfiri Sergey Kopırkin bu yaxınlarda rəsmi Ermənistan buna hazır olacağı təqdirdə, missiyanın gələcəyini bəyan etmişdi. Artıq Ermənistan missiyanı qəbul etməyə hazır görünür. Ancaq Rusiya və Ermənistan arasında ziddiyyətlərin qalması bölgədə geosiyasi maraqlar toqquşması üçün zəmin yaradır.

Baş verə biləcək proseslər və Azərbaycan-Ermənistan sərhədində gərginliyin artması ehtimalı ilə bağlı “Cümhuriyət”in suallarına sabiq xarici işlər naziri Tofiq Zülfüqarov cavab verib:

- Baş nazir Nikol Paşinyan bildirib ki, Ermənistan Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatının missiyasını öz ərazisində yerləşdirməyə hazırdır. Ancaq görünür, tərəflər mübahisəli məsələləri həll edə bilmir. Necə hesab edirsiniz, bu missiya sərhədə gələcəkmi?

- KTMT-nin missiyası ilə bağlı Ermənistanda çoxsaylı fikirlər səslənir. Amma bu missiyanı rolu həlledici ola bilməz. Çünki KTMT-də əsas söz sahibi Rusiyadır. İkincisi, Ermənistan-Rusiya əlaqələrinə nəzər salsaq görərik ki, KTMT-dən başqa bu iki ölkə arasında qarşılıqlı hərbi müqavilə imzalanıb. Hətta müştərək hərbi birləşmələr yaradılıb. Gümrüdə və Zvartnosda yerləşən hərbi bazalar və bir neçə hərbi birləşmə mövcuddur. Söhbət ondan gedir ki, Ermənistan bununla Rusiyadan təhlükəsizlik zəmanətləri tələb edir. Amma İkinci Qarabağa müharibəsüində və ondan sonra bu çağırışlar cavabsız qaldı. KTMT üzvü olan ölkələrin əksəriyyəti Azərbaycanla daha yaxşı münasibətdə olduğuna görə Ermənistan bu dəstəyi dolayı yolla qazanmağa çalışır. Ermənistan digər strukturları və öhdəlikləri yada salmadan gəlib KTMT-də ilişib. Bunlar isə siyasi oyunlardır. Mən əminəm ki, bu məsələ qeyri-rəsmi səviyyədə də Rusiya rəhbərliyi ilə müzakirə olunub və cavablar alınıb.

İndi isə Paşinyan istəyir ki, Rusiyanın sərhədlərdə öhdəliklərdən yayınması məsələsini ictimailəşdirsin. Rusiyaya qarşı bu cür ittihamları səsləndirməyə onun siyasi iradəsi yoxdur. KTMT mövzusu bir neçə ildir gündəmdə olsa da bu, heç bir nəticə vermir. Paşinyan yaxşı başa düşür ki, Rusiya ona lazım olan köməyi göstərməyəcək. Çünki hazırda Rusiya çətin vəziyyətdədir. Amma Ukrayna müharibəsindən əvvəl də Rusiya Ermənistanın müraciətlərinə cavab vermədiyi üçün İrəvan öz istəklərinə nail olmayıb. Bu baxımdan, Rusiyanın Ermənistandan uzaqlaşdığını görürük. Bu prosesi dayandırmaq mümkün deyil.

- Avropa İttifaqı missiyasının öhdəlikləri müəyyən edilib. Ancaq KTMT-nin missiyasının öhdəlikləri, sayı, yerləşəcəyi ərazi hələ aydın deyil. Bu məsələlərdə razılaşma əldə edilə biləcəkmi?

- Əslində, bu mandatdır. Avropa İttifaqı öz missiyasına mandat verib. Nəzərə almalıyıq ki, bu, hərbi missiya deyil. Sonra da bu mandatın əsasında xüsusi bir sənəd imzalanmalıdır. Həmin memorandumda missiyanı qəbul edən ölkə öz üzərinə öhdəliklər götürür. Amma KTMT Ermənistana necə daxil olacaq, mandat müəyyən olunandan sonra nə olacaq? Bu oyunlar Azərbaycana qarşıdır. Ermənilər görüntü yaratmaq istəyirlər. Rusiya istəyir ki, Zəngəzur dəhlizi işlək vəziyyətdə olsun, özü də ona nəzarət etsin. Ermənistan isə bununla razılaşmır. ümumiyyətlə, dəhlizlə bağlı bir sıra ölkələrin öz maraqları var. Qənaətim belədir ki, Ermənistanın Qərbə inteqrasiyası qaçıqlmaz görünür. Həm də məsələ yalnız təhlükəsizliklə bağlı deyil. Ermənistanın problemi həm də iqtisadi böhranla bağlıdır. Onların öz dövlətçiliyini qorumaq üçün sponsora ehtiyacı var. Bundan öncə Ermənistanın hamisi Rusiya idi. Avropa başa düşür ki, Rusiya indi Ermənistanı kreditlər və investisiyalar vasitəsilə saxlamaq imkanına malik deyil. Onun yerini Qərb tutmalıdır. Ona görə də iqtisadi maraqlar Ermənistanı Qərbyönlü kurs seçməyə vadar edəcək.

- Aprelin 11-də Laçınla sərhəddə atəşkəsin pozulması Rusiyanın hərbi təxribatı kimi dəyərləndirildi. Yəni KTMT-nin hərbi missiyası bölgəyə gəlməsə eskalasiya davam edəcək...

- Eskalasiya onsuz da davam edəcək. Çünki tərəflərin sərhəd məsələsində mövqeləri fərqlidir. Ermənistan Azərbaycan sərhədini tam şəkildə tanımaq istəmir. Onlar Qarabağ mövzusunun davam etməsində maraqlıdırlar. Ona görə də Laçın dəhlizi adlanan beş illik öhdəlik onlar üçün vacibdir. Eyni zamanda, ermənilər həm də Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı öhdəlikdən qaçırlar. Bu, Rusiyanın da xoşuna gəlmir. Çünki Rusiyanın Türkiyə ilə quru əlaqəsi yaratması mümkün olmur. Sərhəddə gərginliyin baş verməsi üçün kifayət qədər əsaslar var. Ən əsası ona görə ki, Azərbaycanın sərhəddə yerləşən 8 kəndi hələ işğal altındadır. Ermənistan anklavları qaytarmaqdan imtina edir. İkincisi, sərhədlərin müəyyənləşməsi üçün Sovet dövrünə aid hansı ilin xəritəsinin əsas götürüləcəyi də məlum deyil. Bununla bağlı da müxtəlif baxışlar var.

- Deməli, KTMT-nin missiyasının gəlib-gəlməməsindən asılı olmayaraq, sərhəddə yenə toqquşmalar ola bilər..

- Missiya gəlməmişdən qabaq Rusiya sərhədçiləri 44 günlük müharibədən sonra dörd post qurub. İndi isə avropalı müşahidəçiləri cəlb ediblər. KTMT-nin gəlməsilə vəziyyətin dəyişəcəyinə əmin deyiləm. Gərginliyi yaradan isə Ermənistandır. Bununla da Ermənistan beynəlxalq “oyunçu”ların diqqətini bölgəyə cəlb etmək və müşahidəçiləri sərhəddə yerləşdirmək istəyir. Belə təxribatlar törətmək və sonra da bizi ittiham etməklə artıq Avropa İttifaqının missiyasının gətirilməsinə nail olublar. Rusiya hərbçiləri əvvəllər Ermənistanın Türkiyə ilə sərhədində yerləşmişdisə, indi Qazax istiqamətində postlar qurublar. Bunlar Ermənistanın taktikasıdır.

- Laçında baş verən hadisələrin arxasında Rusiyanın və İranın dayanmasına dair rəylər daha çox səsləndi. Sizin fikrinizcə, bu təxribatın baş verməsində Ermənistan maraqlıdır...

- Paşinyan KTMT-nin missiyasını açıq şəkildə sərhədə dəvət edir. Onlar da gəlmir. İndi Rusiya istəyir ki, qarşıdurma yaratmaqla gəlsin? Bu yanaşmanı başa düşmürəm. Ötən ilin noyabr ayında KTMT-nin İrəvanda keçirilən sammiti zamanı Paşinyan Putinin təklif etdiyi yekun bəyanatı imzalamaqdan imtina etdi. Sənədin Ermənistanda fəaliyyəti genişləndirmək məqsədilə hazırlanmışdı. Ruslar başa düşür ki, Ermənistanın çağırışları səmimi deyil. Rusiya da Ermənistana gəlməkdə maraqlı deyil. Ruslar yaxşı başa düşür ki, Ermənistan onlardan bir şey istəyir-sərhədi bağla, amma mən Qərbə daha çox meyil edim. Yəni təhlükəsizliyimi sən təmin et, özüm isə Qərbin tərəfinə keçim. Çünki iqtisadi yardım Qərbdən gələ bilər. ümumiyyətlə, Ermənistanın xarici siyasətinin problemi ondadır ki, uzun müddət təhlükəsizliyini Rusiya təmin edib, amma iqtisadi baxımdan lazım olan dəstəyi göstərməyib. İndi isə ermənilər düşünür ki, Qərbdən maliyyə dəstəyi almaq üçün rusları qovsunlar. Biz bu ziddiyyətlərin nəticəsini görürük.

- Ermənistandakı rəy sorğusuna görə, əhalinin 75 faizi təhlükəsizliyin təminatçısı kimi İranı görür. Rusiyaya inananların sayı azalaraq 40 faizə düşüb. Hakimiyyətin Qərbyönlü siyasət yürütdüyünü bura əlavə etsək, üçqütblü ziddiyyət yaranır. Sizcə, bu nə ilə nəticələnəcək?

- Ermənilər iki stulda oturmaq istəyirlər. Bu isə mümkün deyil. Ermənistanın işğal və ilhaq siyasətini həyata keçirmək üçün potensialı yoxdur. Biri Rusiyaya güvənir, biri İrana, digəri Qərbə. Amma İran onlara dəstək verməz. Əgər Təbrizdə soydaşlarımız “Nə oldu, Paşinyan?” mahnısını oxuyursa, ictimai rəyin belə olduğunu görən İran Ermənistana dəstək verməyəcək. Qərb də deyir ki, sən rusları qovmasan, mən sənə iqtisadi yardım göstərməyəcəyəm. İkincisi, Azərbaycana qarşı ərazi iddialarına son qoymalısan. Bu da ABŞ-ın mövqeyidir. Ermənilər də müxtəlif bəhanələrlə bu tələblərdən yayınır. Ermənistanın xarici siyasətini ziddiyyətli geopolitik əsaslarla davam etdirmək istəyir. Dünyada heç kim buna nail olmayıb. Deyirlər, Rusiya bizi qorusun, özümüz də Qərbdən yardım alaq. İkili oyun olmamalıdır. İki yoldan birini seçməlisən. Digər variant isə işğalçılıq siyasətindən əl çəkməkdir. Rusiya üçün Ermənistanın işğalçılıq siyasəti maraqlı deyil. Azərbaycan Rusiya üçün daha mühüm əhəmiyyətə malikdir. Çünki bütün tranzit yollar Azərbaycandan keçir. Ermənistanın xülyaları heç kimə lazım deyil.

Müşfiq Abdulla
Cebhe.info