Konstanz və London Kraliça Meri Universitetinin alimləri süni qanın kütləvi istehsalı texnologiyasını yaratmağa yaxınlaşırlar. 

“Cebheinfo.az”-ın “Science Signaling” jurnalına istinadən xəbər verdiyi kimi, tədqiqatçılar qırmızı qan hüceyrələrinin yetişməsinin son mərhələsində – qırmızı qan hüceyrələrinin prekursorlarının öz nüvəsini itirərək tam hüquqlu hüceyrələrə çevrildiyi prosesdə CXCL12 kimyokininin əsas rolunu müəyyən ediblər.

Təbii şəraitdə bu mərhələ sümük iliyində baş verir: kök hüceyrələr eritroblastlara differensiasiya olunur, sonra isə yetkin qırmızı qan hüceyrələrinə çevrilirlər. Nüvənin itirilməsi hüceyrəni yığcamlaşdırır və hemoglobinin miqdarını artırmağa imkan verir. CXCL12-nin lazımi vaxtda laboratoriyada əlavə edilməsi bu keçidi effektiv şəkildə başlatmağa imkan verdi ki, bu da genişmiqyaslı süni qanın istehsalı üçün yeni üfüqlər açır.

Bu gün süni qırmızı qan hüceyrələri əsasən göbək qanı və ya sümük iliyinin kök hüceyrələrindən əldə edilir, lakin bu mənbələr məhduddur.  Alternativ yanaşma - normal hüceyrələrin kök hüceyrələrə yenidən proqramlaşdırılması - artıq mənimsənilib, lakin son mərhələnin (nüvənin çıxarılması) səmərəliliyi hələ 40%-i keçmir. CXCL12-nin tətbiqi bu rəqəmi əhəmiyyətli dərəcədə artıra bilər.

Kəşf nəinki donor qanı çatışmazlığını doldurmaq, həm də nadir qruplar, eləcə də ciddi xəstəliklərin müalicəsi üçün fərdi qan nümunələrini yaratmaq potensialına malikdir.

Xatırladaq ki, Yaponiyada emal olunmuş donor hemoglobin əsasında yaradılmış süni qanın universal analoqunun klinik sınaqlarına başlanılıb. Artıq laboratoriyada süni qırmızı qan hüceyrələrinin (eritrositlərin) yaradılmasının effektivliyini artırmağın yeni üsulu aşkar edilib. Onlar müəyyən ediblər ki, bu hüceyrələrin formalaşması siqnal ötürücü CXCL12 adlı xemoikin zülalından asılıdır.

Alimlər izah ediblər ki, CXCL12 zülalı eritrositlərin yetişmə prosesində mühüm rol oynayır - o, hüceyrələrin sələflərinin nüvədən qurtulmasına kömək edir və beləliklə, onları tam formalaşmış qırmızı qan hüceyrələrinə çevirir.

Bu proses normalda sümük iliyində baş verir: orada kök hüceyrələr əvvəlcə eritroblastlara (ara mərhələ) çevrilir, sonra isə nüvəni itirərək eritrositlərə çevrilir. Nüvənin itirilməsi hüceyrənin sıxlığını artırır və hemoqlobin miqdarını çoxaldır. Alimlərin apardıqları laborator təcrübələrdə CXCL12 əlavə etməklə bu mərhələni "in vitro" şəraitdə - yəni laboratoriyada - təqlid etmək mümkün olub. Bu isə süni qan istehsalı texnologiyalarının təkmilləşdirilməsinə imkan verir.

Tədqiqatçılar hesab edirlər ki, bu kəşf gələcəkdə nadir qan qruplarının yaradılmasına, ağır xəstəliklərin müalicəsi üçün fərdiləşdirilmiş preparatların hazırlanmasına və ən əsası, donor qanı çatışmazlığı probleminin həllinə imkan yarada bilər. Buna görə tibb dünyası bu kəşfin nəticəsini səbirsizliklə gözləyir. 

Elnarə
“Cebheinfo.az”